Εισήγηση για το κοινωνικό πανεπιστήμιο στην ομάδα κριτικής διεπιστημονικότητας

Κοινωνικό πανεπιστήμιο: Γνώση και κοινωνική χειραφέτηση. Προθέσεις, εμπειρία και ουτοπία.

 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΑΚΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌΤΗΤΑΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25 ΝΟΕΜΒΡΗ 2016

 

1. ΚΙΝΗΤΡΟ, ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Για πολλά χρόνια ήδη από τις αρχές του ’90 ή και νωρίτερα, πολλοί από εμάς είχαμε θέσει στο επίκεντρο του θεωρητικού μας ενδιαφέροντος την διαμόρφωση ενός εναλλακτικού, από τον κλασικό Μαρξισμό, σχεδίου για την υπέρβαση του καπιταλισμού, θεωρώντας το σχέδιο της κατάληψης της κρατικής εξουσίας από το επαναστατικό κόμμα (ή έστω το ρεφορμιστικό με εκλογές κλπ.) ως ιστορικά αποτυχημένο. Για μένα καμπή σε αυτή την αναζήτηση ήταν ο Δεκέμβρης του 2008, όταν φάνηκε πόσο επιτακτική ήταν η ανάγκη της διαμόρφωσης μορφών αυτοοργάνωσης και πρωτοβουλίας απέναντι σε ένα όλο και πιο κατασταλτικό κράτος και σε έναν ολοένα και πιο επιθετικό και αδηφάγο νέο-φιλελευθερισμό.

Ο Σωτήρης δεν είναι πια εδώ…Το τελευταίο του κείμενο: «Δίκαιο και ηθική».

Στις 12 Αυγούστου του 2016 η ψυχή του κοινωνικού πανεπιστημίου, ο μόνος που ήταν πέρυσι σε όλες ανεξαιρέτως τις παραδόσεις του, ο Σωτήρης Δημητρίου, έφυγε για το μακρινό ταξίδι σε ηλικία 91 ετών. Επειδή στον Σωτήρη δεν ταιριάζουν μνημόσυνα και δοξολογίες, αντί για άλλη κουβέντα, δημοσιεύουμε το τελευταίο του κείμενο, με τίτλο «Δίκαιο και Ηθική» που παρουσίασε τον Ιούνιο που πέρασε στην ομάδα Κριτικής Διεπιστημονικότητας. Φυσικά δεν χρειάζεται να πούμε πως θα συνεχίσουμε την προσπάθεια που ξεκινήσαμε πέρυσι, όπως έλεγε ο Σωτήρης, «για την ελπίδα» και τώρα πια και «για τον Σωτήρη!» Ακολουθεί το κείμενό του:

ΔΙΚΑΙΟ  ΚΑΙ  ΗΘΙΚΗ

Εισαγωγή                                                                                                                                                     Στη Δυτική κουλτούρα επικρατεί η στενή σύνδεση της ηθικής με το δίκαιο. Στην ουσία, η δικαιοσύνη συνιστά μέρος της ηθικής αλλά στην κοινωνία μας ταυτίζονται το δίκαιο με το νόμο – με το δίκαιο εννοούμε τις διώξεις ή μέτρα καταναγκασμού που επιβάλλονται για «την τήρηση της έννομης τάξης» ή για την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας της κοινωνίας, εάν αυτή διαταραχθεί. Γίνεται φανερό ότι επικρατεί σύγχυση των όρων: νόμος, δίκαιο, ηθική και αυτό καθιστά δύσκολο το θέμα που εξετάζουμε.

Λέγοντας ηθική ορίζουμε προσωρινά τις κοινωνικές σχέσεις δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που στηρίζουν την κοινωνική συνοχή ή τις γενικές αρχές του ανθρωπισμού που διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις και επιτρέπουν την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Μαζί τους συνδέεται ένα πλήθος εννοιών: τύψεις, συνείδηση, ανθρωπισμός, αλληλεγγύη κ.ά. Η σύνδεση της ηθικής με το δίκαιο ανάγεται, όπως θα δούμε, στον I. Kant. Ισχύει αυτή η σύνδεση σήμερα και, εάν όχι, γιατί;        

Αναστολή των τελευταίων παραδόσεων λόγω πολύ χαμηλής συμμετοχής. Συνεχίζουμε τη νέα χρονιά

Λόγω πολύ χαμηλής συμμετοχής στις τελευταίες δύο παραδόσεις, αποφασίσαμε να αναστείλουμε για εφέτος τις παραδόσεις (απέμεναν οι τελευταίες παραδόσεις του Ιουνίου). Έτσι δεν θα έχουμε άλλες παραδόσεις στην Λαμπηδόνα για εφέτος. Σε άλλη ανάρτηση θα ανεβάσουμε την συλλογική, συνολική αποτίμηση του εγχειρήματος στην πρώτη του χρονιά, και θα θέσουμε τους στόχους για τη νέα χρονιά. Ευχαριστούμε θερμά την Λαμπηδόνα που μας φιλοξένησε και φυσικά όλους τους συμμετέχοντες και ιδιαιτέρως τους πιστούς που μας ακολούθησαν όλη την χρονιά. Ζητάμε συγνώμη για λάθη και αδυναμίες, υποσχόμαστε ότι θα μάθουμε από αυτά και θα συνεχίσουμε με μεγαλύτερη δύναμη. Το blog θα συνεχίσει να λειτουργεί με αναρτήσεις σχετικές με την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, το κοινωνικό πανεπιστήμιο και την γνώση που αποδομεί τις βεβαιότητες του καπιταλισμού και του αστικού κράτους. Καλό καλοκαίρι σε όλους!

Κυριακή 29 Μάη: «Ανθρωπογένεση. Λειτουργίες προς το περιβάλλον. Τα πρώτα στάδια της εμφάνισης και εξέλιξης του ανθρώπου.» Με τον Σωτήρη Δημητρίου.

Την Κυριακή 29 Μάη στις 11 πμ. στη Λαμπηδόνα θα δοθεί από τον Σωτήρη Δημητρίου η τέταρτη παράδοση γενικής ανθρωπολογίας με θέμα:

«Ανθρωπογένεση. Λειτουργίες προς το περιβάλλον»

Αναφέρεται στα πρώτα στάδια της εμφάνισης και εξέλιξης του ανθρώπου. Δυστυχώς λόγω τεχνικού προβλήματος στον υπολογιστή του Σωτήρη, δεν έχουμε την εισήγηση, αλλά θα την ανεβάσουμε μόλις αυτή καταστεί πάλι διαθέσιμη.

 

Κυριακή 22/5 στις 11 πμ. 5η παράδοση Μεθοδολογίας: Προφορική ιστορία, η μέθοδος της συνέντευξης.

American ethnographer Frances Densmore (1867 – 1957) makes a phonographic recording of Blackfoot leader Mountain Chief at the Smithsonian Institution in Washington, DC, for the Bureau of American Ethnology, 16th February 1916. (Photo by FPG/Getty Images)

Την Κυριακή 22/5 στις 11πμ. στην Λαμπηδόνα, η Ποθητή Χαντζαρούλα θα μας παρουσιάσει το δεύτερο μέρος της υποενότητας «Προφορική Ιστορία» με θέμα την μέθοδο της συνέντευξης. Ακολουθούν τα βασικά σημεία της εισήγησης:

2 η ενότητα Προφορικής Ιστορίας Η μεθοδολογία της συνέντευξης

Ποθητή Χαντζαρούλα

Περίληψη

Η δεύτερη ενότητα επικεντρώνεται στη μέθοδο της συνέντευξης. Θα ασχοληθούμε με την προετοιμασία της (βιβλιογραφική έρευνα, ερωτηματολόγιο, πιλοτική συνέντευξη), θα συζητήσουμε τη σχέση του ερευνητή/ερευνήτριας με το υποκείμενο της έρευνας (τον πληροφορητή/-ήτρια), τα προβλήματα που ενυπάρχουν σε αυτή τη σχέση, την προετοιμασία της συνέντευξης, καθώς και δεοντολογικά ζητήματα της συνέντευξης.

Θα μας απασχολήσουν:

 Η συνέντευξη ως μια σχέση μεθοδικής και ενεργητικής ακρόασης.

 Τα θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα που αναδύονται από τη σχέση ερευνητή και πληροφορητή.

 Τα ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα της συνέντευξης.

Ανθρωπολογία του Χορού. 5η παράδοση Τέχνης με την Μιμήνα Πατεράκη: Κυριακή 15/5 στις 11 πμ στη Λαμπηδόνα

Στα πλαίσια της ενότητας Ανθρωπολογία της Τέχνης, την Κυριακή 15/5 στις 11 πμ. στη Λαμπηδόνα η Μιμήνα Πατεράκη θα παρουσιάσει την παράδοση με τίτλο «Ανθρωπολογία του Χορού» και με μελέτη περίπτωσης τον κινηματογραφικό χορό του Ζορμπά. Ακολουθεί η περίληψη της εισήγησης καθώς και βασικά κείμενα πάνω στα οποία θα στηριχτεί η εισήγηση:

Ανθρωπολογία του Χορού

   Ο χορός ως οπτικό σύστημα, πολιτισμικής παραγωγής, κοινωνικής διάδρασης & προσωπικής εμπειρίας: Διαφορετικές εθνογραφικές πτυχές του κινηματογραφικού χορού του Ζορμπά.

Η προσέγγιση του χορού ως ένα «σημαντικό κινητικό σύστημα» (Τhomas, 2003) που βρίσκεται σε διαρκή συνδιαλλαγή με το κοινωνικό του περιβάλλον, αποτελεί τη συνισταμένη μιας σειράς διαφορετικών ερευνητικών προσεγγίσεων που συμπορευόμενες με τα αντίστοιχα επιστημολογικά ρεύματα έχουν διευρύνει τους ορίζοντες μελέτης του (Thomas, 2003; Ζωγράφου, 2006). Η ενότητα αυτή έχει ως σκοπό να εστιάσει στην ανθρωπολογική προσέγγιση του χορού και πιο συγκεκριμένα στην μελέτη του ως ‘οπτικό σύστημα’ (Πατεράκη 2013), δηλαδή ως ένα ‘ανθρώπινο αναπαραστατικό σύστημα’, που επιτρέπει τη μελέτη της πολιτισμικής παραγωγής, της κοινωνικής διάδρασης και της προσωπικής εμπειρίας (Pink 2001).

Ένα ευρύ φάσμα ταινιών παγκοσμίως εμπεριέχει ‘μουσική και χορό’ άλλοτε σε κεντρικό και άλλοτε σε περιφερειακό ρόλο (Dodds, 2001) διαμορφώνοντας ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό.  Από τα αμερικάνικα μιούζικαλ και τις ινδικές ταινίες έως τις αξέχαστες χορευτικές στιγμές, όπως το τανγκό του Αλ Πατσίνο στο Άρωμα Γυναίκας ή το χορός του  Ζορμπά αλλά και ο χορός της Άννας Παύλοβα στη Λίμνη των Κύκνων το 1924 και οι «τελετουργικοί» χοροί στο Μπαλί το 1936 η κινηματογράφηση του χορού διαμορφώνει ένα ευρύ δίκτυο ‘εν δυνάμει εθνογραφικών κείμενων’ (Clifford and Marcus, 1986) ανάλογα με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε το δίκτυο αυτό (Loizos, 1993; Pink, 2007). Στο πλαίσιο αυτό, το οπτικό υλικό των κάθε είδους κινηματογραφήσεων του χορού αναδεικνύεται ως τόπος διαλόγου (Banks 2001), όπου εμφανίζονται οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι διαπραγματεύονται κρίσιμα ζητήματα της κοινωνικοπολιτικής τους ζωής.

Ολόκληρη η εισήγηση (διαφάνειες) της παράδοσης για την τεχνολογία (που έγινε στις 6/3/2016)

Την Κυριακή 6 Μάρτη η Κλειώ Γκουγκουλή παρουσίασε την 4η παράδοση οικονομικής ανθρωπολογίας με τίτλο «ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της τεχνολογίας». Αντί γραπτής εισήγησης παρουσίασε μια αναλυτική σειρά από διαφάνειες (σε μορφή ppt) τις οποίες μπορεί κανείς να δει πατώντας πάνω στον σύνδεσμο που παραθέτουμε από κάτω:

TEXNOLOGIA-KOINONIA DIALEXH GOUGOULI

Κυριακή 24 Απρίλη: 5η παράδοση οικονομικής ανθρωπολογίας: Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της Κατανάλωσης

Την Κυριακή 24/4 στις 11 πμ. στην Λαμπηδόνα θα δοθεί η 5η παράδοση της οικονομικής ανθρωπολογίας με εισηγήτρια την Κλειώ Γκουγκουλή και θέμα την «ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της κατανάλωσης» Ακολουθεί η περίληψη της εισήγησης:

Κοινωνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Αθήνας

Ενότητα Οικονομική Ανθρωπολογίας

5η παράδοση

Εισηγήτρια Κλειώ Γκουγκουλή

Διάλεξη στο

Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα – Λαμπηδόνα

Βύρωνας 24.4..2016

 

Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της κατανάλωσης

Πριν από μερικά χρόνια το  Κανάλι ΑΝΤΕΝΝΑ  της ιδιωτικής ελληνικής τηλεόρασης είχε λανσάρει μία σειρά από  σποτάκια ανάμεσα στα προγράμματα που είχαν ως στόχο να τραβήξουν την προσοχή των θεατών προκαλώντας συγκίνηση . Τα σποτάκια είχαν  όλα ένα κοινό θέμα: Την αντιδιαστολή των πραγμάτων με τους ανθρώπους.  Κάθε σποτάκι παρουσίαζε μία ξένοιαστη στιγμή της μέρας με παιχνίδι  ή απλώς τη συντροφιά με  φίλους, τα παιδιά μας, την οικογένεια στο σπίτι, ή το δρόμο ή στο ύπαιθρο καταλήγοντας στο επιμύθιο «Τα καλύτερα πράγματα στη ζωή δεν είναι πράγματα». Επειδή το παράδοξο σ’ αυτά τα σποτάκια ήταν ότι τα πράγματα παρά τις προθέσεις των σκηνοθετών ήταν πανταχού  παρόντα, θεωρώ  ότι το κρυμμένο μήνυμα των σποτ ήταν ότι τα καλύτερα πράγματα στη ζωή δεν αγοράζονται δηλ, δεν είναι εμπορεύματα, εφόσον τα εμπορεύματα είναι η κυρίαρχη έκφραση του σύγχρονου υλικού πολιτισμού  στον δυτικό τουλάχιστον κόσμο.  Τι εκφράζει αυτή η κριτική στάση και η συχνή αμφιθυμία που αισθανόμαστε απέναντι στην κατανάλωση;

Η εισήγηση  θα επιχειρήσει να διερευνήσει τη θέση της κατανάλωσης στη σύγχρονη κοινωνία  ως κοινωνικής και πολιτισμικής πρακτικής εξετάζοντας τη σχέση της κατανάλωσης με την πολιτική οικονομία, την παγκοσμιοποίηση, την ιδεολογία και τις κοινωνικές σχέσεις.  Θα παρουσιαστούν συνοπτικά βασικές  θεωρητικές προσεγγίσεις της κατανάλωσης ως μηχανισμού παραγωγής διακρίσεων ( Veblen, Bourdieu) , ως μηχανισμού  επιβολής της κυρίαρχης ιδεολογίας (Σχολή Φραγκφούρτης, σημειωτική και μεταδομιστική ανάλυση) ως μέσου  έκφρασης  εν δυνάμει ανατρεπτικών πολιτισμικών ταυτοτήτων ( Σχολή Μπίρμινχαμ) ως μέσου  πολιτισμικής ομογενοποίησης (Ritzer), ως  δυναμικής  για τη συγκρότηση,  αναπαραγωγή και αμφισβήτηση κοινωνικών σχέσεων (Miller), ως μέσου έκφρασης και παγίωσης σχέσεων εξουσίας (Mintz)  και ως πεδίου πολιτικής δράσης με στόχο την υπονόμευση και ανατροπή του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος ( Sassatelli).

Αναβολή παράδοσης 17ης Απρίλη και μετάθεση για τις 24 Απρίλη

Την Κυριακή 17 Απρίλη ήταν προγραμματισμένη η 5η παράδοση της Οικονομικής Ανθρωπολογίας με θέμα «Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις στην Κατανάλωση» και εισηγήτρια την Κλειώ Γκουγκουλή. Λόγω εκτάκτου κωλύματος της εισηγήτριας, η παράδοση αναβάλλεται και μετατίθεται για την Κυριακή 24 Απρίλη. Έτσι αυτή την Κυριακή (17-4) ΔΕΝ θα έχουμε συνάντηση στο κοινωνικό πανεπιστήμιο. Το επόμενο ραντεβού στις 24 Απρίλη

ΚΥΡΙΑΚΗ 10 ΑΠΡΙΛΗ: Η Συζήτηση για την κοινωνική δομή και τις ανισότητες με τον Σωτήρη Δημητρίου συνεχίζεται

Την Κυριακή 10 Απρίλη στις 11 πμ. στα πλαίσια των παραδόσεων γενικής ανθρωπολογίας, θα συνεχιστεί η συζήτηση με τον Σωτήρη Δημητρίου για την κοινωνική δομή και τις ανισότητες στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών αλλά και στην σύγχρονη εποχή των κρίσεων.